⚖️ Мен спорт саласында жұмыс істеймін. Қазіргі кезде жүріп жатқан реформаларды ескере отырып, өз ағартушылық жұмысымды ең басты мәселеден — «спорттық құқық» ұғымын түсіндіруден бастауды маңызды деп есептеймін.

📅 2025 жылғы 15 сәуірде «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне дене шынықтыру және спорт, сондай-ақ артық заңнамалық регламенттеуді болғызбау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының № 183-VIII Заңы қабылданды.
Бұл заң спорт саласындағы ауқымды реформаның бір бөлігі болды. Мұндай жағдайда спортқа қатысы бар әрбір тұлға өз әрекетінің құқықтық алаңын нақты түсінуі қажет.
🔹 Бастыдан бастайық: «құқық» дегеніміз не?
Құқық — бұл мемлекет белгілеген, орындалуы жалпыға міндетті нормалар жүйесі. Бұл нормалардың сақталуы мемлекеттік ықпал ету шаралары (соның ішінде — мәжбүрлеу) арқылы қамтамасыз етіледі.
Құқық адамдар мен ұйымдардың мінез-құлқын реттейді: не істеуге болады, неге тыйым салынған, не істеу қажет екенін анықтайды.
📚 Құқық жүйесі құқық салаларына бөлінеді (мысалы, азаматтық, еңбек, әкімшілік құқық) — олардың әрқайсысы қоғамдық қатынастардың белгілі бір саласын реттейді.
🔹 Спорттық құқық дегеніміз не?
Спорттық құқық — бұл дене шынықтыру және спорт саласындағы қызметті ұйымдастыру, басқару, қаржыландыру, қатысу және өткізу кезінде туындайтын қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалар мен институттардың жиынтығы.
Ол спорт саласына қолданылатын еңбек, азаматтық, әкімшілік, қылмыстық және бюджеттік заңнама нормаларын қамтиды. Бұл нормалар әртүрлі құқықтық актілерде орналасқанымен, олар жиынтығында спортты құқықтық реттеудің біртұтас тетігін құрайды.
📌 Маңызды:
Қазақстан Республикасында спорттық құқық әлі де азаматтық немесе еңбек құқығы сияқты дербес құқық саласы ретінде ресми түрде танылмаған.
Алайда бұл — оның жоқ екенін білдірмейді.
Тәжірибеде ол бар және қалыптасуда: бұл әртүрлі құқық салаларының тоғысында дамып келе жатқан, спорт саласын құқықтық қамтамасыз етуге бағытталған кешенді құрылым.
🔹 Спорттық құқықтың көздері
Қазақстандағы спорттық құқық келесі нормативтік құқықтық актілерге негізделеді:

• Қазақстан Республикасының Конституциясы;
• Қазақстан Республикасының кодекстері: Еңбек кодексі, Азаматтық кодекс, Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекс, Қылмыстық кодекс, Салық кодексі;
• Қазақстан Республикасының заңдары, соның ішінде «Дене шынықтыру және спорт туралы» Заң;
• Президент жарлықтары мен Үкімет қаулылары;
• Халықаралық актілер: Олимпиадалық хартия, халықаралық спорт федерацияларының жарғылары (FIFA, ХОК және т.б.);
• Спорт ұйымдарының ішкі нормативтік құжаттары (жарғылар, регламенттер, ережелер);
• Сот практикасы.

🔹 Спорттық құқық субъектілері кімдер?
Оларға мыналар жатады:

• Кәсіби және әуесқой спортшылар;
• Жаттықтырушылар, әдіскерлер, төрешілер, нұсқаушылар;
• Дене шынықтыру-спорт ұйымдары;
• Спорт саласын реттейтін мемлекеттік органдар;
• Бухгалтерлер, кадр мамандары, команда басшылары;
• Демеушілер, агенттер, сақтандырушылар;
• Жас спортшылардың ата-аналары және басқа да қатысушылар.

🔹 Неге спорттық құқықты білу маңызды?
Спорттық қызмет тек жаттығу мен жарыс қана емес. Бұл:

• еңбек қатынастары;
• материалдық жауапкершілік;
• шарттар мен төлемдер;
• тәртіптік жазалар;
• әлеуметтік кепілдіктер;
• бюджеттен қаржыландыру;
• халықаралық трансферттер;
• құқықтық даулар мен құқықты қорғау.

📍 Спорттық құқық субъектісі болып табылатын кез келген адам — спортшы, жаттықтырушы, бухгалтер, кадр маманы, басшы, мемлекеттік қызметші немесе әдіскер — өз қызметінің құқықтық негіздерін міндетті түрде білуі тиіс.
Бұл жай ғана пайдалы емес — заңнаманың жедел өзгеріп жатқан жағдайында бұл — құқықтық қажеттілік.